YÓOK’OL LE SUTK’ESAJ T’AANO’

irma pineda

Sutk’esaj t’aan yéetel yaabilaj

In sutk’esaj t’aan ti’al u meyajil Sinfonía de lunase’ taal ti’ tene’ bey jump’éel ba’al jach ku yaabilta’ale’, kitak le yáax ik’il ts’íib túuxta’ab teno’ (“Soldado universal”, u ti’al Buffy Sainte-Marie), tin wu’uyaj le u ts’íibóoltik máak u k’aj óoltik wáamáaxo’, u síijil u taakil, u yaayanil u ch’a’nu’ukta’al yéetel u ti’alinta’al u t’aanilo’ob, u tuukulilo’ob, ba’ax u k’áat u ya’alej, ba’ax ti’ u taal u tuukulil jump’éel ik’il ts’íib, ba’ax o’olal ku ts’íib máak; ya’ab k’áatchi’ ku taal kéen a yáax mach a meyajt jump’éel ik’il ts’íib, ba’ale’ kéen a k’aj óolte’, kéen a wil u jats’utsil u chíikulilo’obe’ ku káajal u lap’ikech, je’ebix ti’ tuláakal yaabila’an ba’ale’ ku chokojtal máak, ku taaktal a na’atik le máak pa’jo’oltik le ts’íibo’, ku seten taaktal, a yaayantik a máansik le ik’il ts’íibo’, le tuukulo’ ichil a t’aan; ku jáan taal túun u talamil, leti’ le súutuk tu’ux le xsutk’esaj t’aano’ ku muk’yaj je’ebix le máaxo’ob u yaabiltmuba’obe’, tumen ts’o’ok u xo’oxokik le ik’il ts’íibo’, ts’o’ok u kaxtikuba ichil u t’aan, chéen ba’ale’ ku yu’ubike’ ma’ béeyak ti’ u machik tu beel le t’o’ot’ol ts’íibo’obo’, u t’aanilo’ob, jach ba’ax u k’áat u ya’alo’ob, ku ts’íibtik túun u sutk’esaj t’aan, ku ka’ tupik, ku jel beetik, ku yu’ubike’ yaan ba’ax u bin ti’, yaan tuukul tu’ux ma’ béeyak u kóojoli’i’, ku yu’ubik ma’ tu béeytal u p’atik bey ichil u jeel t’aano’ (le je’ela’ ich diidxazá wáa zapoteco t’aan), tumen máaxo’ob bíin xokike’ ma’aten u yu’ubo’ob ba’ax tu yu’ubaj le xsutk’esaj t’aano’, lelo’ ma’ bey najmali’, tumen wáa jump’éel sutk’esaj t’aan ma’ tu xi’ixmukuytik máax ku xooke’ chéen kunel, u k’áat u ya’ale’ ma’ u béeykunt ba’ax najmali’, tumen ma’ chéen u máansa’al jump’éel t’aan, jump’éel tuukul wáa jump’éel t’o’ol ts’íibi’, ma’, jump’éel sutk’esaj t’aane’ ku kaxantik u nats’ik le máax ku xooko’ ti’ le máax pat le ik’il ts’íibo’, tene’ leti’ kin kaxtik, teen kin betik ik’il ts’íib ich ka’ap’éel t’aane’ kitak yaan in na’ate’ ti’ kin péek ichil ka’ap’éel t’aane’, jach in wojel mina’an jump’éel sutk’esaj t’aan t’áalkab, mix bik’in béeyak, mix ichil le bix suuk u t’aan máake’ mix ichil ik’il ts’íib, le beetik tene’ bey xsutk’esaj t’aanena’ kin tuklike’ ba’ax je’el u béeytal in beetik kéen in bis jump’éel ik’il ts’íib ichil uláak’ t’aane’ leti’ in nats’ik u chíikulilo’, u tuukulil, u k’uchul u yu’uba’al, le túun je’elo’ -kin ka’ a’alik- u súutukil u muk’yajta’al, ts’o’okol túun lela’ ku taal bey jump’éel jets’el óolale’, tumen u bin yéetel u taal le t’aano’obo’, u meyaj tech le jeejeláas t’aano’ob láayli’ leti’ u k’áat u ya’ale’, a báaxal yéetel a tso’otsolik u tuukulilo’obe’, tuláakal u ki’il yéetel u yajil le sutk’esaj t’aano’ ku béeykuntik jump’éel ik’il ts’íib ich k t’aan, jump’éel ik’il ts’íib yaan u páajtalil u lap’ik máak, u beetik u yu’uba’al, u xix’ixmukuytik, u péets’k’abtik u puksi’ik’al, le kéen úuchuk lelo’ ts’o’ok túun u náakal tu p’íich le yaabila’an meyaja’, bey túuno’ u k’iino’ob xma’ péekil tu táan le ts’íibo’, le áak’obo’ob tu máan a kaxantik le t’aan jach k’a’ana’an techo’, tuláakal le ba’axo’ob ta beetaj yóok’olo’ ku kóojol túun u bo’olil beyo’, le xsutk’esaj t’aan túuno’ bey jach u yaabiltmaj u meyajo’ ki’imak u yóol, yéetel jach che’ejil u p’áatal.

 

Agregue un comentario

Su dirección de correo no se hará público. Los campos requeridos están marcados *

Usted puede utilizar las etiquetas HTML y atributos: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>